به نام خدا

جبر و اختیار از دیدگاه شهید چمران

در فیزیک و کوانتوم مکانیک یک رابطه ی بسیار معروفی وجود دارد که شاید بزرگترین فرمول های کوانتوم مکانیک بر مبنای آن و بر این اساس پایه گذاری شده است. بر اساس این فرمول حاصلضرب شخصیت انسان در درجه ی جبر او مساوی است با یک مقدار ثابت.

(مقدار ثابت= درجه ی اختیار شخصیت انسان x  درجه ی جبر )

در رابطه ی ایکس ضربدر ایگرگ مساوی با یک مقدار ثابت.

(ایکس x ایگرگ=کنستانت)

ایگرگ مساوی درجه ی اختیار انسان است و ایکس مساوی درجه ی جبری است که بر یک انسان حکومت می کند. اگر اینطور در نظر بگیریم ، می بینیم هنگامی که انسان در روی این منحنی در نقطه ی A قرار دارد، اگر این نقطه ی وسط باشد، از اینجا نقطه ی A اگر یک خطی عمود بر محور Y، بکشیم شخصیت این انسان روی این محور این قدر استOD؛ یعنی انسان کامل را اگر این بالاها بگیریم A’ (این مثلا بیستدرصد ة سی درصدة انسان کامل است)درجه ی جبرش از نقطه ی O تا C’، OC’. حالا اگر این انسان شخصیتش کم باشد، یعنی به درجات حیوانی نزول بکندA” ، می بینیم این آدم کم کم پایین می آید یعنی این جاهاD”  شخصیت ها خیلی کم است. در عین حال می بینیم که درجه ی جبر زیاد و زیادتر می شودC” تا وقتی که به سمت بی نهایت میل می کند. در آخرین نقطه که این منحنی با این محور مماس می شود(با محورX) در آن جایی است که شخصیت این انسان صفر شده و درجه ی جبر بی نهایت، یعنی جبر مطلق، یعنی یک حیوان. حیوان کسی است که شخصیتش صفر است و بنابراین جبر مطلق بر او حکومت می کند. بنابراین اینجا(A”) که می آییم به سمت منحنی ، به سمت حیوانیت میل می کند. از طرف دیگر وقتی به سمت شخصیت عالی میل می کنیم، مثلا انسانی در اینجا قرار می گبرد نقطه (A’)، می بینیم مقدار جبرش کم می شود. هر چه این جا (محور Y) بالاتر می آییم تا وقتی که در بی نهایت با این محور منحنی شخصیت مماس می شود و جبرش صفر است؛ یعنی به جایی می رسد که این انسان دارای جبر صفر یا اختیار مطلق است.

(شهید چمران ، کتاب انسان و خدا/124و125، انتشارات بنیاد شهید چمران)